Μωραΐτης Κωνσταντίνος

Οι Λίθοι είναι χημικές ενώσεις που σχηματίζονται από την κρυσταλλοποίηση διαφόρων μετάλλων και αλάτων στα ούρα. Μπορούν να επηρεάσουν οποιοδήποτε μέρος του ουροποιητικού μας συστήματος (Εικ. 1), από τους νεφρούς, τους ουρητήρες μέχρι και την ουροδόχο κύστη, και μπορεί να είναι πολύ επώδυνοι. Είναι αρκετά συχνοί, ειδικά σε άτομα ηλικίας 30 έως 60 ετών.

Στο σχηματισμό των λίθων του ουροποιητικού συστήματος, είναι δυνατόν να συμμετέχουν αρκετοί παράγοντες όπως η χαμηλή κατανάλωση υγρών, καθώς οι πέτρες μπορούν να σχηματιστούν όταν τα ούρα αποκτήσουν υψηλή συγκέντρωση, επιτρέποντας στα μέταλλα να κρυσταλλοποιηθούν και να ενωθούν μεταξύ τους. Άλλες αιτίες περιλαμβάνουν τις δίαιτες που έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε πρωτεΐνες αλλά χαμηλή σε φυτικές ίνες, το μεγάλο σωματικό βάρος, ορισμένες ιατρικές παθήσεις, ανατομικές ανωμαλίες/διαφοροποιήσεις του ουροποιητικού συστήματος, κληρονομικές ασθένειες και ορισμένα συμπληρώματα και φάρμακα.

Ένας λίθος στους νεφρούς, για να προκαλέσει συμπτώματα θα πρέπει να μετακινηθεί μέσα στο νεφρό ή να περάσει προς τον ουρητήρα. Εάν ένας λίθος μετακινηθεί από τους νεφρούς και αποφράξει τον ουρητήρα, μπορεί να σταματήσει τη ροή των ούρων. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο, προκαλείται κολικός του νεφρού, δηλαδή διόγκωση του προσβεβλημένου νεφρού και σπασμός του ουρητήρα, κάτι που μπορεί να είναι πολύ οδυνηρό. Σε αυτή την περίπτωση, ενδέχεται να αντιμετωπίσετε συμπτώματα όπως:

• Έντονος πόνος στα πλευρά και την πλάτη
• Πόνος που ακτινοβολεί στη βουβωνική και στην κάτω κοιλιακή χώρα
• Πόνος που αυξάνεται και μειώνεται σε ένταση
• Πόνος κατά την ούρηση
• Ούρα που είναι ροζ, κόκκινα, καφέ ή θολά ή μυρίζουν δυσάρεστα
• Αίσθημα επιτακτικής επιθυμίας για ούρηση
• Ναυτία και έμετος
• Πυρετός και ρίγη μπορεί να σημαίνει ότι έχετε λοίμωξη

Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι θεραπείας και ποικίλουν ανάλογα με την θέση, το μέγεθος, την σύσταση των λίθων, αλλά και το χρονικό διάστημα που υφίσταται το πρόβλημα.

Για μικρούς λίθους νεφρών (3-6 χιλ.), είναι πιθανό σε πρώτη φάση, ο γιατρός να σας συστήσει να πίνετε άφθονο νερό, χωρία κάποια άμεση παρέμβαση γιατί πάντοτε υπάρχει η πιθανότητα της αυτόματης αποβολής. Μπορεί να χρειαστεί να πάρετε φάρμακα για τον πόνο (συνήθως παρακεταμόλη συνδυαστικά με κάποιο αντιφλεγμονώδες) και σπανιότερα αγωγή κατά της ναυτίας.

Η «προσεκτική αναμονή» (watchful waiting) είναι μια επιλογή που μπορεί να συστηθεί εάν έχετε μικρούς λίθους νεφρών. Αυτό συμβαίνει όταν ο ουρολόγος θεωρεί πολύ πιθανό ότι σε μικρό χρονικό διάστημα, ο λίθος θα έχει αυτόματη αποβολή.

Για μεγαλύτερους λίθους, ή σε περιπτώσεις λίθων που έχουν πακτώσει (impacted stones) στο ουροποιητικό σύστημα ή προκαλούν επιπλοκές όπως πόνο που δεν ανταποκρίνεται στα συνήθη παυσίπονα, πυρετό και νεφρική ανεπάρκεια, είναι πιθανό να χρειαστεί αντιβιοτική αγωγή και κάποια χειρουργική παρέμβαση.

Φαρμακευτικές θεραπείες για μικρούς λίθους

Οι λίθοι που δεν θα έχουν μια γρήγορη αυθόρμητη αποβολή, αλλά εξακολουθούν να θεωρούνται σχετικά ήσσονος σημασίας, μπορούν, υπό όρους, να αντιμετωπιστούν με φαρμακευτική αγωγή.

Φαρμακευτική Αποβολή Λίθων (Medical Expulsion Therapy - MET)

Η φαρμακευτική αποβολή λίθων μπορεί να χρησιμοποιηθεί για λίθους μεγέθους μεταξύ 3mm και 7mm. Περιλαμβάνει τη χορήγηση συνταγογραφούμενων φαρμάκων (a-blockers) με τη μορφή δισκίου, το οποίο χαλαρώνει τους μύες (του κατώτερου μόνο τμήματος) του ουρητήρα έτσι ώστε να βοηθήσει τους λίθους να περάσουν προς την ουροδόχο κύστη. Το φάρμακο λαμβάνεται για μικρό χρονικό διάστημα.

Εάν πονάτε πολύ, αναπτύξετε λοίμωξη ή η νεφρική σας λειτουργία αρχίζει να επηρεάζεται, θα απαιτηθεί διαφορετική θεραπεία.

Διάλυση λίθων στους νεφρούς ή τον ουρητήρα (Χημειόλυση)

Εάν πάσχετε από πέτρες ουρικού οξέος, μπορεί να είναι δυνατή η διάλυσή τους. Αυτό γίνεται με την λήψη από του στόματος φάρμακων που αυξάνουν την τιμή του pH στα ούρα (καθιστώντας τα πιο αλκαλικά παρά όξινα). Αυτό δύναται να προκαλέσει τη μείωση του μεγέθους των λίθων και μπορεί ακόμη και να τους διαλύσει εντελώς.

Χειρουργικές επεμβάσεις για τη θεραπεία μεγαλύτερων λίθων στους νεφρούς

Ουρητηροσκόπηση

Αυτή η επέμβαση χρησιμοποιείται για τη θεραπεία λίθων μικρού έως μεσαίου μεγέθους που βρίσκονται στους νεφρούς και τους ουρητήρες.

Η ουρητηροσκόπηση (Εικ. 2), γίνεται χωρίς τομή στο δέρμα, καθώς τα χειρουργικά εργαλεία περνούν μέσα από την ουρήθρα και την φυσιολογική αποχέτευση του ουροποιητικού συστήματος. Η επέμβαση πραγματοποιείται είτε υπό γενική είτε υπό ραχιαία αναισθησία.

Ο ουρολόγος χρησιμοποιεί ένα λεπτό, εύκαμπτο σωλήνα που ονομάζεται ουρητηροσκόπιο και εισάγεται μέσω της ουρήθρας στην ουροδόχο κύστη, στην συνέχεια στον ουρητήρα και τελικά στο νεφρό. Ο λεπτός αυτός σωλήνας έχει μια μικροσκοπική κάμερα στο άκρο του που χρησιμοποιείται για τον εντοπισμό των λίθων. Τα χειρουργικά εργαλεία (Εικ. 3) όπως η λαβίδα σύλληψης και το basket, περνούν μέσα από ένα ειδικό κανάλι εργασίας του ουρητηροσκοπίου, έτσι ώστε ο γιατρός να μπορεί να αφαιρέσει τυχόν μικρές πέτρες.

Εάν υπάρχουν μεγαλύτερες πέτρες, ο ουρολόγος θα περάσει μια λεπτή ίνα λέιζερ στο εσωτερικό του ουρητηροσκοπίου για να θρυμματίσει τις πέτρες σε μικρότερα κομμάτια τα οποία μπορούν στη συνέχεια να αφαιρεθούν, ή να αφεθούν στη θέση τους, αν είναι πολύ μικρά, ώστε να περάσουν δια της αποχετευτικής οδού, φυσιολογικά κατά την ούρηση.

Μετά τη ουρητηροσκόπηση, μπορεί να χρειαστεί να τοποθετηθεί ένα στέντ (ένας μικρός σωλήνας σιλικόνης) για να κρατήσει τον ουρητήρα ανοιχτό έτσι ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα ούρα θα μπορούν να παροχετεύονται ελεύθερα. Αυτά τα στέντ είναι προσωρινά και αφαιρούνται εύκολα μερικές εβδομάδες μετά την επέμβαση.

Εξωσωματική Λιθοτριψία κρουστικών κυμάτων (SWL)

Αυτή η διαδικασία (Εικ. 4&5), περιλαμβάνει τη χρήση ηχητικών κυμάτων από το εξωτερικό του σώματος για να διαλύσει ένα λίθο σε μικρότερα κομμάτια, τα οποία μπορούν στη συνέχεια να αποβληθούν φυσιολογικά με την ούρηση.

Η διαδικασία διαρκεί περίπου μία ώρα και είναι μετρίως επώδυνη. Για τον λόγο αυτό, χορηγείται φαρμακευτική παυσίπονη αγωγή. Λιγότερο συχνά, η διαδικασία της εξωσωματικής λιθοτριψίας γίνεται με νευρολήπτων αναισθησία (μέθη) με την παρουσία αναισθησιολόγου. Εάν πρόκειται για μια μεγάλη πέτρα, μπορεί να χρειαστούν αρκετές συνεδρίες για να θρυμματιστεί πλήρως.

Η λιθοτριψία κρουστικών κυμάτων δεν συνιστάται εάν:

• Είστε έγκυος
• Έχετε υψηλό κίνδυνο σοβαρής αιμορραγίας
• Έχετε οποιαδήποτε λοίμωξη
• Έχετε ανεξέλεγκτη υψηλή αρτηριακή πίεση
• Έχετε υψηλό δείκτη μάζας σώματος που σημαίνει ότι θα ήταν δύσκολο για τα ηχητικά κύματα να φτάσουν στην πέτρα λόγω της μεγάλης απόστασης από το δέρμα έως τον λίθο
• Έχετε ανεύρυσμα
• Έχετε απόφραξη στο ουροποιητικό σύστημα, κάτω από την πέτρα ή στην ουροδόχο κύστη
• Έχετε έναν πολύ σκληρό λίθο (λίθοι κυστίνης)

Χειρουργικές επεμβάσεις για τη θεραπεία πολύπλοκης νεφρολιθίασης

Διαδερμική Νεφρολιθοτομή

Αυτό το είδος επέμβασης πραγματοποιείται όταν υπάρχουν αρκετοί λίθοι στους νεφρούς που είναι δύσκολο να προσεγγιστούν ή είναι πολύ μεγάλοι για να αντιμετωπιστούν με κρουστικά κύματα ή ουρητηροσκόπηση.

Κατά τη διάρκεια της διαδερμικής νεφρολιθοτομής (Εικ. 6), ο γιατρός κάνει μια μικρή τομή στην πλάτη και δια του δέρματος, εισέρχεται αρχικά στο νεφρό και στην συνέχεια στο αποχετευτικό σύστημα προκειμένου να αφαιρέσει χειρουργικά τους λίθους.

Οι παρενέργειες των θεραπειών εξαρτώνται από το μέγεθος, τον τύπο και τη θέση του λίθου στους νεφρούς σας, καθώς και τον τύπο της θεραπείας που έχετε λάβει.

Παρενέργειες φαρμάκων

Η φαρμακευτική θεραπεία αποβολής (ΜΕΤ) μπορεί να προκαλέσει αίσθημα ζάλης, ρινική συμφόρηση ή καταρροή. Μπορεί επίσης να προκαλέσει προσωρινές μεταβολές στην εκσπερμάτωση.

Παρενέργειες και επιπλοκές των χειρουργικών επεμβάσεων

• Ουρολοίμωξη
• Σήψη – μια σοβαρή λοίμωξη που μπορεί να είναι εξαιρετικά σοβαρή
• Βλάβη στον νεφρό ή τον ουρητήρα κατά τη διάρκεια της επέμβασης
• Στένωμα του ουρητήρα
• Αιμορραγία κατά τη διάρκεια χειρουργικής επέμβασης
• Απόφραξη του ουρητήρα
• Αδυναμία της επέμβασης να αφαιρέσειτο σύνολο των λίθων
• Η ανάγκη για επανάληψη της χειρουργικής επέμβασης εάν υπάρχουν πολλοί λίθοι ή ένας μόνο λίθος που όμως είναι πολύ μεγάλος για να αφαιρεθεί σε μία μόνο συνεδρία

Εάν μετά από μια επέμβαση λιθοτριψίας διαπιστωθεί ότι έχετε υψηλό κίνδυνο υποτροπής σχηματισμού ουρολίθων στο μέλλον, ο γιατρός σας θα κάνει μια μεταβολική αξιολόγηση. Αυτή είναι μια σειρά εξετάσεων αίματος και ούρων για να αποφασισθεί ποια πρόσθετη θεραπεία μπορεί να είναι κατάλληλη για εσάς. Αυτές οι θεραπείες έχουν συνήθως τη μορφή φαρμακευτικών οδηγιών ή διαιτητικών αλλαγών.

Ακόμα κι αν οι εξετάσεις δείχνουν ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης υποτροπήςτης λιθίασης είναι χαμηλός, θα σας συμβουλεύσει να κάνετε κάποιες αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως:

• Αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης υγρών σε 2,5-3,0 λίτρα, κυρίως με τη μορφή νερού και πίνοντας σταθερά όλη την ημέρα.
• Υιοθέτηση μιας ισορροπημένης διατροφής, με λιγότερο αλάτι, κρέας και αλκοόλ, περισσότερα λαχανικά και φυτικές ίνες για τη διατήρηση υγιών επιπέδων ασβεστίου και χαμηλότερης πρόσληψης ζωικών πρωτεϊνών.
• Διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους (φυσιολογικός ΔΜΣ) και εξασφάλιση επαρκούς σωματικής δραστηριότητας (άσκηση 2-3 φορές την εβδομάδα).