Μωραΐτης Κωνσταντίνος

Η ανδρική υπογονιμότητα αναφέρεται στην αδυναμία ενός ώριμου άνδρα να αποκτήσει παιδιά με μια γόνιμη γυναίκα. Η ανδρική υπογονιμότητα είναι υπεύθυνη για το 50% όλων των άτεκνων ζευγαριών.

Στο 30-40% των ανδρών που αδυνατούν να τεκνοποιήσουν, δεν εντοπίζεται κάποιο σαφές αίτιο (ιδιοπαθής ή ανεξήγητη υπογονιμότητα).

Ιατρικό ιστορικό

Το ιατρικό ιστορικό είναι μια συζήτηση με το γιατρό σας. Ο γιατρός θα προσπαθήσει να καθορίσει εάν υπάρχουν παράγοντες του τρόπου ζωής που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τη γονιμότητά σας. Η συζήτηση θα επικεντρωθεί σε διάφορες γνωστές αιτίες:

• Θυρεοειδοπάθειες
• Σακχαρώδης Διαβήτης
• Στυτική δυσλειτουργία
• Κίνδυνοι του περιβάλλοντος εργασίας (π.χ. φυτοφάρμακα, υπερβολική ψηλές θερμοκρασίες)
• Άγχος
• Κάπνισμα ή έκθεση στον καπνό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
• Η χρήση κάνναβης, αλκοόλ, στεροειδών, οπιοειδών ή ανδρογόνων
• Ιστορικό επέμβασης ή τραυματισμού στην περιοχή των γεννητικών οργάνων
• Λοιμώξεις
• Κρυψορχία

Ορισμένα φάρμακα μπορούν επίσης να επηρεάσουν την ανδρική γονιμότητα:

• Καρδιακές παθήσεις: μη εκλεκτικοί βήτα αποκλειστές, θειαζίδες, αποκλειστές διαύλων ασβεστίου, δακτυλίτιδα, αντιαρρυθμικά
• Αντικαταθλιπτικά: τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, εκλεκτικοί αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI)
• Ορμονική θεραπεία: αντιανδρογόνα
• Παυσίπονα και αντιπυρετικά: Μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (ΜΣΑΦ)
• Αντιεπιληπτικά και νευροληπτικά
• Αντιισταμινικά
• Αντιμυκητιασικά

Κλινική εξέταση

Εξετάσεις αίματος (Ορμονικό & Μεταβολικό Προφίλ)

• Ωοθυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH) και Ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH)
• Προλακτίνη
• Ινχιμπίνη Β
• Τεστοστερόνη
• Σφαιρίνη δέσμευσης σεξουαλικών ορμονών
• Θυρεοειδικές ορμόνες
• Χοληστερόλης , γλυκόζη πλάσματος, εξετάσεις νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας

Ανάλυση σπέρματος (Σπερμοδιάγραμμα)

Το σπέρμα πρέπει να συλλέγεται με εκσπερμάτωση σε αποστειρωμένο δοχείο. Η αποχή από εκσπερμάτωση για 2 έως 5 ημέρες πριν από τη συλλογή σπέρματος, παρέχει ένα πιο αξιόπιστο δείγμα. Το χρονικό διάστημα μεταξύ συλλογής του δείγματος και ανάλυσής του, πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο μικρό. Η ποιότητα του σπέρματος μπορεί να αλλάξει δραματικά μέσα σε λίγες μέρες. Για το λόγο αυτό, χρειάζονται τουλάχιστον δύο σπερμοδιαγράμματα ώστε να πιστοποιηθεί ένα παθολογικό εύρημα.

Σε ζευγάρια με υποτροπιάζουσα απώλεια κύησης ή σε άνδρες με ανεξήγητη υπογονιμότητα, θα πρέπει να πραγματοποιείται περαιτέρω εξέταση του σπέρματος για έλεγχο του δείκτη κατακερματισμού DNA σπέρματος (DFI).

Οι φυσιολογικές τιμές του σπερμοδιαγράμματος, όπως και τα πρωτόκολλα εργασίας για το σπέρμα, περιγράφονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO laboratory manual for the examination and processing of human semen, 5th edition).

Υπερηχογράφημα

Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εξέταση του προστάτη, των όρχεων και της επιδιδυμίδας. Εάν υπάρχει χαμηλός όγκος σπέρματος και υποψία απόφραξης του γεννητικού συστήματος, συστήνεται διορθικό υπερηχογράφημα (TRUS).

Δείγμα ούρων και επίχρισμα ουρήθρας

Μια εξέταση ούρων ή / και ένα επίχρισμα ουρήθρας μπορεί να συστηθεί ώστε να αποκλειστούν τυχόν λοιμώξεις στο ουρογεννητικό σύστημα.

Βιοψία όρχεως

Σε περιπτώσεις αζωοσπερμίας, απαιτείται βιοψία όρχεως . Η τεχνική ονομάζεται TESE (Testicular Sperm Extraction) και γίνεται με σκοπό να βρεθεί ένας ελάχιστος αριθμός σπερματοζωαρίων. Εάν βρεθούν σπερματοζωάρια και οι γενετικές εξετάσεις σας είναι φυσιολογικές, μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε τεχνολογίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (ART).

Γενετικός έλεγχος

Σε περίπτωση χαμηλού αριθμού σπερματοζωαρίων γίνεται ανάλυση καρυότυπου. Ο φυσιολογικός καρυότυπος για τον άνθρωπο είναι 46, XY, που σημαίνει ότι υπάρχουν 22 ζεύγη αυτοσωμικών χρωμοσωμάτων και ένα ζεύγος φυλετικών χρωμοσωμάτων. Εάν ο καρυότυπος δεν είναι φυσιολογικός, μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα. Το σύνδρομο Klinefelter (47,XXY) είναι η πιο κοινή σεξουαλική χρωμοσωμική ανωμαλία. Σε ορισμένους ασθενείς, αυτή πάθηση μπορεί να προκαλέσει χαρακτηριστικά γνωρίσματα όπως μακριά άκρα, ατροφικούς όρχεις και κατανομή τρίχας με γυναικείο πρότυπο.

Κυστική Ίνωση

Η κυστική ίνωση (CF) είναι η πιο κοινή γενετική διαταραχή στους λευκούς άνδρες. Αυτοί οι άνδρες μπορεί να έχουν αγενεσία των σπερματικών πόρων ή/και των σπερματοδόχων κύστεων αμφοτερόπλευρα. Αυτό σημαίνει ότι ενώ τα σπερματοζωάρια είναι υγιή, δεν μπορούν να αναμειχθούν με το υπόλοιπο σπέρμα (αζωοσπερμία). Για να επιτευχθεί εγκυμοσύνη σε μια τέτοια περίπτωση, το σπέρμα πρέπει να συλλεχθεί απευθείας από τους όρχεις ή την επιδιδυμίδα με βιοψία. Η σύντροφος θα πρέπει επίσης να ελεγχθεί γενετικά για κυστική ίνωση.

Βαζεκτομή

Η βαζεκτομή (Εικ. 1) είναι μια χειρουργική διαδικασία απολίνωσης του σπερματικού πόρου που έχει ως αποτέλεσμα την διακοπή της ροής των σπερματοζωαρίων, με σκοπό να κάνει τον άνδρα στείρο. Η διαδικασία αυτή είναι μόνιμη και θεωρείται μη αναστρέψιμη.

Κιρσοκήλη

Χαρακτηρίζεται από ανεπάρκεια των φλεβών του ορχικού δικτύου (Εικ. 2). Η στάση του αίματος στις φλέβες προκαλεί υπερθέρμανση του όρχεως και η παραγωγή σπέρματος μπορεί να επηρεαστεί αρνητικά.

Υπογοναδισμός

Ένα φυσιολογικό επίπεδο τεστοστερόνης είναι απαραίτητο για τη βέλτιστη παραγωγή σπέρματος στους όρχεις.

Κρυψορχία

Είναι η απουσία ενός ή και των δύο όρχεων από το όσχεο (Εικ. 3). Είναι η πιο κοινή γενετική ανωμαλία των ανδρικών γεννητικών οργάνων κατά την οποία οι όρχεις δεν ακολουθούν τη φυσιολογική κάθοδό τους από την κοιλιά προς το όσχεο. Σε ηλικία ενός έτους, σχεδόν το 1% όλων των βρεφών, έχει κρυψορχία. Ιδανικά πρέπει να διορθώνεται μεταξύ 6 και 12 μηνών.

Οι ανατομικές θέσεις που ο όρχις μπορεί να σταματήσει την εμβρυική του κάθοδο είναι:

1. Κοιλιακή θέση: Ο όρχις παραμένει μέσα στην κοιλιακή κοιλότητα
2. Βουβωνική θέση: Ο όρχις βρίσκεται μέσα στο βουβωνικό κανάλι. Αυτή είναι η πιο συχνή θέση
3. Εξωβουβωνική θέση: Ο όρχις βρίσκεται έξω από το βουβωνικό στόμιο, αλλά δεν έχει φθάσει στη σωστή του θέση μέσα στο όσχεο
4. Οσχεοβουβωνική θέση: Ο όρχις βρίσκεται ακριβώς πάνω από το όσχεο, αλλά δεν έχει κατέλθει εντελώς μέσα σε αυτό

Λοιμώξεις του γεννητικού συστήματος

Οι λοιμώξεις του ανδρικού ουρογεννητικού συστήματος είναι ιάσιμες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας.

• Ουρηθρίτιδα
• Προστατίτιδα
• Ορχίτιδα
• Επιδιδυμίτιδα

Καρκίνος των όρχεων

Είναι ο πιο κοινός καρκίνος στους λευκούς άνδρες ηλικίας 15-40 ετών και επηρεάζει το 1% των υπογόνιμων ανδρών. Πριν από την ορχεκτομή συνιστάται κρυοσυντήρηση σπέρματος. Η θεραπεία του καρκίνου μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω μείωση της ποιότητας του σπέρματος και μείωση της παραγωγής τεστοστερόνης

Μικρολιθίαση όρχεων

Η μικρολιθίαση (Εικ. 4) μπορεί να βρεθεί σε έως και το 9% των ανδρών που έχουν κάνει ένα υπερηχογράφημα του οσχέου για οποιονδήποτε λόγο. Είναι λίγο συχνότερη σε άνδρες με καρκίνο, κρυψορχία, στειρότητα, υπογοναδισμό και κιρσοκήλη.

Προβλήματα με την εκσπερμάτιση

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ το σπέρμα παράγεται φυσιολογικά, δεν μπορεί να φτάσει ως στην ουρήθρα. Ο άνδρας μπορεί να μην είναι σε θέση να εκσπερματώσει, μπορεί να έχει καθυστερημένη εκσπερμάτιση, ή το σπέρμα να πηγαίνει προς στην ουροδόχο κύστη (παλίνδρομη εκσπερμάτιση).

Οι αιτίες μπορεί να είναι ψυχολογικές, σωματικές (π.χ. δυσλειτουργία του νευρικού συστήματος μετά από χειρουργική επέμβαση ή τραύμα) ή να σχετίζονται με τη χρήση φαρμάκων. Οι επιλογές θεραπείας περιλαμβάνουν φαρμακευτική αγωγή και σωματική διέγερση.

Μερικές φορές, το σπέρμα πρέπει να συλλέγεται και να αποθηκεύεται προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σε κάποια θεραπεία γονιμότητας.

Κρυοσυντήρηση είναι η αποθήκευση βιολογικού υλικού σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν (π.χ. – 80 ή -196°C).

Η κρυοσυντήρηση χρησιμοποιείται για την αναβολή της γήρανσης των κυττάρων και του κυτταρικού θανάτου.

Ενδείξεις για κρυοσυντήρηση:

• Πριν από χημειοθεραπείες ή ακτινοθεραπείες
• Πριν από χειρουργική επέμβαση που μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα
• Άνδρες με προοδευτική μείωση της ποιότητας του σπέρματος
• Άνδρες με παραπληγία όταν το σπέρμα έχει ληφθεί με ηλεκτρο-εκσπερμάτιση ή έχει ληφθεί με δονητική διέγερση πέους
• Άνδρες με ψυχογενή προβλήματα εκσπερμάτισης
• Μετά από θεραπεία με γοναδοτροπίνες που έχει προκαλέσει σπερματογένεση σε άνδρες με υπογοναδοτροπικό υπογοναδισμό
• Άνδρες με μη αποφρακτική αζωοσπερμία (NOA)